Autor – Robert Szostak
Wprowadzenie
Artykuł poświęcony jest wybranym zagadnieniom seksualnego wykorzystywania nieletnich, ponieważ tak należy nazywać każde zachowanie o podłożu seksualnym skierowane ze strony osoby dorosłej wobec osoby nieletniej. Takim zachowaniem jest między innymi korzystanie przez dorosłych z usług seksualnych osób niepełnoletnich czyli mówiąc najogólniej prostytucja nieletnich. Omawiając problematykę prostytucji nieletnich, w tym również prostytucji osób małoletnich poniżej 15 roku życia należy odpowiedzieć na następujące pytania:
• Jakie są główne determinanty kształtujące skalę i popyt na usługi seksualne świadczone przez nieletnich.
• Jakie skutki i zagrożenia może powodować prostytuowanie się dla osoby nieletniej i jakie konsekwencje może spowodować masowość tego zjawiska dla całego społeczeństwa ?
• Czy obecnie obowiązujące prawo w sposób właściwy i kompleksowy odnosi się do tego zjawiska.
• Czy możliwe jest rozpoznanie u dziecka symptomów prowadzących do wejścia na drogę prostytucji. (załącznik nr 1 – lista symptomów )
• Jakie wiadomości na temat seksualnego wykorzystywania i prostytucji nieletnich powinien posiadać pedagog by skutecznie przeciwdziałać i łagodzić skutki zjawiska wśród podopiecznych.
Główny zamiar autora to ukonstytuowanie elementów pozwalających uzyskać pełny obraz problematyki zjawiska prostytucji nieletnich i przedstawienie aktualnej wiedzy, w tym również tej praktycznej, na temat seksualnego wykorzystywania, co z kolei może przyczynić się do skutecznego przeciwdziałania wzrostu tego patologicznego zjawiska wśród dzieci i młodzieży. Dowodzenie prawdziwości zawartego w celu artykułu założenia, że jakiekolwiek działania pedagoga mogą wpłynąć na postawę osoby nieletniej, wypierającej przyjęte normy prawne i społeczne, powinno opierać się przede wszystkim o chronologiczne przedstawienie właściwego aparatu pojęciowego i instrumentalnego zjawiska prostytucji nieletnich, zobrazowanie obecnych i prognozowanych skutków zjawiska, oraz analizę obowiązujących przepisów prawnych, które regulują materię w zakresie prostytucji, w tym prostytucji nieletnich oraz postulaty zmian i tworzenia prawa w tej dziedzinie, co pozwoli podsumować wywód prezentacją metod przeciwdziałania tej patologii i wczesnemu wykrywaniu zagrożeń. Tak więc kolejność rozważanych w artykule problemów została przemyślana w taki sposób, by w podsumowaniu pedagog mógł oprócz wskazanych przez autora rozwiązań wykorzystać własne refleksje i doświadczenia praktyczne, które mogą znaleźć zastosowanie w pracy z dziećmi i młodzieżą niedostosowaną społecznie, zagrożoną demoralizacją, a w szczególności jednym z najgorszych jej objawów czyli prostytucją.
Prostytucja nieletnich a seksualne wykorzystywanie – podstawowe pojęcia i geneza zjawiska
O ile świadomość społeczeństwa na temat negatywnych skutków nadużyć seksualnych wobec dzieci stale rośnie, o tyle wiedza na temat tego zjawiska jest jeszcze bardzo ogólna. Nawet w fachowej literaturze z zakresu seksuologii, psychiatrii sądowej i publikacji z dziedziny prawa karnego i kryminologii można spotkać szeroką gamę pojęć i definicji określających jedno i to samo zjawisko.
Dla przykładu A. Pacewicz posługuje się terminem wykorzystania seksualnego – jako każdego zachowania osoby dorosłej, w każdym razie silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do uzyskania seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka (A. Pacewicz). Autorka jednocześnie tłumaczy, że seksualnym wykorzystaniem jest nadużycie seksualne, które objawia się poprzez zachowania ekshibicjonistyczne wobec dzieci, uwodzenia poprzez rozmowę z dzieckiem nacechowaną treściami erotycznymi, okazywaniem dziecku czynności seksualnych oraz namawianiem do pozowania w filmach pornograficznych i tego typu sesjach zdjęciowych. Należy zauważyć, że taka definicja seksualnego wykorzystywania wymaga uzupełnienia pod kątem jej znaczenia prawnego. Co prawda kodeks karny nie definiuje seksualnego wykorzystywania ani pedofilii ale określa, kto może popełnić przestępstwa polegające na seksualnym wykorzystaniu osoby nieletniej zawężając grupę sprawców do osób, które ukończyły 17 rok życia. W praktyce zdarzają się sytuacje, w których osoby nieletnie wykorzystują różne formy przewagi nad swoimi rówieśnikami czy też osobami młodszymi, dokonując na nich aktów o podłożu seksualnym, które można by było określić mianem seksualnego wykorzystania. W tym kontekście osobą dokonującą czynu pod postacią seksualnego wykorzystania mogłaby być również osoba nieletnia która nie ukończyła jeszcze 17 roku życia, wystarczy że spełniłaby przesłankę bycia starszą i/lub silniejszą od wykorzystywanego dziecka. Zakładając, że starszy o rok, małoletni chłopiec doprowadzi młodszą koleżankę do sytuacji, w której będzie dotykał jej intymnych części ciała celem zaspokojenia ciekawości i być może osiągając przy tym podniecenie, czy wówczas nazwiemy go sprawcą seksualnego wykorzystania? Otóż w ujęciu karnomaterialnym nie będzie on sprawcą przestępstwa (choćby z uwagi na jego nieletniość). Również w aspekcie seksuologicznym nie będzie to sytuacja odbiegająca od norm przewidujących takie zachowania jako normalne, gdyż dzieci naturalnie zaspokajają potrzebę poznania i ciekawości ciała innej osoby oraz potrzebę bliskości. Nie można zatem nazwać takiego zachowania dewiacją skoro jest ono powszechne i nie ma powodu sądzić, że może oddziaływać negatywnie na którąkolwiek ze stron takiej interakcji. Pomimo, iż jest on starszy i silniejszy od swojej koleżanki, jego zachowania nie można uznać za seksualne wykorzystywanie, gdyż rozumując w ten sposób trzeba by było również uznać wszystkie relacje międzyludzkie polegające wyłącznie na zaspokojeniu popędu płciowego, i porzuceniu jednego partnera przez drugiego po osiągnięciu satysfakcji seksualnej za seksualne wykorzystanie. Również przestępstwo zgwałcenia polega na pewnej formie seksualnego wykorzystania osoby zgwałconej do zaspokojenia potrzeb seksualnych i popędu napastnika. Widzimy zatem, że definiowanie zachowań polegających na czerpaniu satysfakcji seksualnej z obcowania z osobą nieletnią nie jest rzeczą prostą, a jej złożoność wynika z różnorodności form i metod zaspokajania popędu seksualnego ludzi oraz różnorodności interakcji zachodzących w życiu płciowym człowieka. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że definicja nie określa o jaki rodzaj siły chodzi, czy o siłę fizyczną, którą dość łatwo jest ocenić, (porównując choćby wygląd sprawcy i ofiary a także obrażenia i urazy jakich doznał pokrzywdzony), czy siłę psychiczną, która przeważa o możliwości wykorzystania i bycia wykorzystanym. Jest to dość istotne gdyż w przypadku seksualnego wykorzystania osoby małoletniej przez sprawcę u którego występuje parafilia w postaci pedofilii właściwej, model wykorzystania stanowi proces tzw. omotywania ofiary (A. C. Salter).
Ważne!
Omotywanie polega właśnie na wykorzystaniu znacznej przewagi psychicznej sprawcy nad ofiarą, którą pedofil uwodzi, by w końcowym etapie seksualnie wykorzystać i sprawić by ofiara nigdy nie wyjawiła tego faktu osobom najbliższym, w szczególności organom ścigania.
Jeśli natomiast definicję odniesiemy do prostytucji nieletnich również zauważymy, że korzystający z usług seksualnych z udziałem dzieci nie używają siły fizycznej a raczej przewagi w postaci doświadczenia życiowego i pozycji społecznej oraz materialnej. Użycie siły fizycznej przez wykorzystującego w przypadku prostytucji nieletnich występuje raczej jako efekt uboczny, kiedy osoba nieletnia na skutek nie zachowania ostrożności (np. uda się ze sprawcą w ustronne miejsce do parku czy też do lasu by odbyć tam stosunek) stworzy możliwość niepohamowanego zachowania sprawcy i wyzwolenia jego dewiacji.
K. Pospiszyl w swoich rozważaniach na temat przestępstw seksualnych definiując pojęcie nadużycia seksualnego, odnosi się do faktu, iż nie każde zachowanie dorosłego w stosunku do dziecka, noszące charakter pieszczoty może być traktowane jako wykorzystanie seksualne. Autor zwraca uwagę na dobroczynny wpływ pieszczot dziecka ze strony rodzica, zwłaszcza odmiennej płci. Jednocześnie wskazuje, że pieszczoty nie powinny przekraczać pewnych granic, (…) poszerzenie tych pieszczot o drażnienie różnych stref erogenicznych dziecka, aż do jego genitaliów, a także prowokowanie tego dziecka do podobnych form aktywności w stosunku do dorosłego.
W każdym przypadku seksualnego wykorzystywania osoby małoletniej poniżej 15 roku życia, czyli przestępstwa określonego w art. 200 §1 i 2 k.k., niedojrzałość wykorzystywanego dziecka, lęk przed sprawcą napaści seksualnej, wstyd i wreszcie nieświadomość zagrożeń czynności do których doprowadza sprawca kształtują rozmiary wspomnianej ciemnej liczby zjawiska. Seksualne wykorzystywanie małoletnich jest bardzo trudne do wykrycia, ze względu na fakt, iż zarówno jedna strona (sprawca) jak i druga (ofiara) mają powody by pozostawić w tajemnicy zachodzące pomiędzy nimi relacje natury seksualnej. Elementem wspólnym prostytucji nieletnich i seksualnego wykorzystywania jest również czynnik dewiacyjny. Pomijając fakt, iż niektóre nastolatki, dzięki makijażowi, wyzywającemu ubiorowi i przede wszystkim ogólnie pojętemu szybkiemu dojrzewaniu wyglądem przypominają zdecydowanie bardziej młode kobiety niźli dzieci, to i tak większość mężczyzn korzystających z usług nieletnich prostytutek zafascynowana jest obiektem seksualnym jakim jest młode ciało i niezupełna dojrzałość, rozumiana językiem pedofila jako świeżość czy też niewinność. Seksualne wykorzystanie małoletniego można rozpatrywać dwojako. Po pierwsze jako przestępstwo – wówczas sprawca wykorzystuje seksualnie osobę małoletnią, która nie ukończyła 15 roku życia, lub trwa w stosunku zależności od sprawcy lub/i jest ze sprawcą spokrewniona. Seksualne wykorzystanie można również rozpatrywać w kategoriach społecznie nieakceptowanego nadużycia seksualnego – wówczas osoba dorosła wykorzystuje seksualnie nieletniego, który ukończył 15 rok życia a nie ukończył 18 roku życia, nie pozostającego z dorosłym w relacji pokrewieństwa ani w stosunku zależności. Ten rodzaj seksualnego wykorzystania opiera się o wykorzystanie niedoświadczenia życiowego i niedojrzałości psychicznej nieletniego i zaoferowanie wymiany czynności seksualnej w zamian za określone dobro materialne (np. pieniądze, odzież, alkohol czy też narkotyki) lub niematerialne ( szeroko rozumianą opiekę czy też ochronę, podwyższenie statusu w grupie społecznej, czy oferowanie pozorów uczucia).
Istotne jest by nie traktować, jakiegokolwiek z przedstawionych form seksualnego wykorzystania jako mniej dolegliwej społecznie czy też wyrządzające mniejsze spustoszenie w psychice wykorzystywanego małoletniego. Po pierwsze bardzo często prostytucją zajmują się nieletni, którzy wcześniej byli lub zostali wykorzystani seksualnie w skutek przestępstwa. Często takie małoletnie ofiary przyzwyczajają się do takiego trybu życia i stosunek z obcym człowiekiem, w dodatku za zapłatą traktują jako mniejsze zło niż stosunek, polegający na zgwałceniu dokonanym przez ojca. Po drugie należy stanowczo podkreślić, że każda forma relacji seksualnej osoby nieletniej z osobą dorosłą, następująca w zamian za jakąkolwiek gratyfikację komercjalizuje intymne relacje międzyludzkie i sprowadza je do roli usługi handlowej. Takie uprzedmiotowienie stosunku seksualnego prowadzi nieuchronnie do deprawacji nieletniego i całego społeczeństwa a w skali globalnej do upadku wszelkich znanych ludziom wartości, takich jak życie, godność, wolność i wiara w sens postępowania zgodnie z tymi zasadami. Wystarczy zauważyć z jaką łatwością, coraz więcej młodych ludzi łamie, nie tylko normy prawne ale i społeczne, rodzinne, etyczne i moralne. Coraz częściej słyszymy o zabójstwach dokonywanych z zimną krwią przez coraz to młodsze osoby, bez żadnego konkretnego motywu, po prostu żeby zabić.
Podsumowując prostytucja nieletnich jest formą seksualnego wykorzystania osoby nieletniej w każdym przypadku gdy, odbiorcą usługi seksualnej jest osoba dorosła, czyli osoba która ukończyła 18 rok życia. W przypadku gdy akt prostytucji dokonuje się pomiędzy nieletnimi, za przyzwoleniem i namową strony oferującej usługę seksualną wówczas mamy do czynienia z demoralizacją i wypaczeniem emocjonalnym, rozumianym jako brak właściwych wzorców i norm moralnych.
Usługi seksualne z udziałem nieletnich – popyt na seks z nieletnim jako główna determinanta zjawiska
Zjawisko prostytucji nieletnich, oprócz podłoża psycho-biologicznego związanego ze sferą seksualności człowieka i dążeniem do zaspokajania popędu płciowego oraz osiągania satysfakcji seksualnej posiada również silne korzenie w szeroko rozumianym zysku jaki może być czerpany z prostytucji osób nieletnich.
W związku z faktem, iż usługi seksualne świadczone przez osoby nieletnie ( w tym również dzieci od 10-15 r. ż.), nie są ani łatwo dostępne z punktu widzenia polskiego prawa karnego (zabrania się po groźbą kary pozbawienia wolności obcowania płciowego i innych czynności seksualnych z osobą poniżej 15 r. ż. zob. punkt III.), ani z uwagi na aspekt prowadzonej przez rodziców, szkoły, placówki opiekuńcze i różnego rodzaju organizacje społeczne ochrony nieletnich przed demoralizującym wpływem zbyt wcześnie rozpoczętego życia seksualnego, zwłaszcza kontaktów seksualnych z partnerami dużo starszymi oraz kontaktów w zamian za korzyści materialne, nie należy się dziwić iż usługi te cieszą się ogromną popularnością nie tylko wśród osób z zaburzeniami preferencji seksualnych ale również wśród mężczyzn znudzonych tradycyjnym seksem z dorosłymi partnerkami, szukających jak najmłodszych partnerek do kontaktów seksualnych. Takie osoby zrobią wiele by osiągnąć cel w postaci seksu z 12 letnią dziewczynką lub chłopcem, wiele również zapłacą za taką niecodzienną „przyjemność”. Są w stanie przemierzyć tysiące kilometrów (tzw. seks turystyka) by spędzić kilka godzin na seksualnych „zabawach” z nieletnim. Popyt na usługi seksualne świadczone przez osoby nieletnie wyczuwają zarówno sami nieletni jak również osoby zajmujące się czerpaniem zysków z prostytucji nieletnich czy też z pornografii z udziałem nieletnich.
Nieletni kierując się z jednej strony rosnącym poczuciem bezkarności za swoje zachowania i wybryki, z drugiej zaś mając niezaspokojone potrzeby natury emocjonalnej i materialnej wykorzystują niszę na rynku usług rozrywkowych i oferują prawo do korzystania ze swojego ciała do celów seksualnych, w zamian za odpowiednie i pożądane w danym momencie dobra materialne. Czy oznacza to, że najlepszym sposobem na zapobieganie prostytucji nieletnich jest spełnianie wszystkich, bez wyjątku potrzeb emocjonalnych i materialnych dziecka?
Ważne!
Otóż nie, najlepszym rozwiązaniem byłoby wykształcenie w społeczeństwie świadomości, że najistotniejszym zadaniem rodzica jest poświęcenie odpowiednio dużej ilości czasu na rozmowy z dziećmi, wspólnego spędzania wolnego czasu i uczenia dziecka, systemu właściwych wartości i wzorców. Dobrym wzorcem nie będzie zapracowany i dobrze sytuowany ojciec, który wzywany do szkoły z powodu złego zachowania syna, stara się obarczyć winą szkołę i nauczycieli, nie widząc że zachowanie syna spowodowane jest jego chęcią zwrócenia uwagi i prośbą o zainteresowanie się życiem oraz problemami dziecka.
Rosnąca ciągle liczba wykrywanych przypadków osób z zaburzeniami preferencji seksualnych w postaci pedofilii właściwej i zastępczej alarmuje, że zjawisko prostytucji nieletnich będzie dalej się rozwijać, a rynek oparty na handlu nieletnimi ludźmi, korzystaniu z usług seksualnych nieletnich, pornografii dziecięcej będzie wykorzystywał coraz więcej nieletnich, coraz młodsze dzieci i w coraz śmielszy a także bardziej okrutny sposób.
Podstawowym formą prostytucji nieletnich jest wymiana usługi za określone dobro, najczęściej materialne, w formie pieniędzy. Można hipotetycznie założyć, że główną przesłanką jaką kierują się nieletni sprzedający swoje ciało za pieniądze jest potrzeba zdobycia środków na życie. Taka hipoteza prowadzi do stwierdzenia, że głównym czynnikiem popychającym dzieci do prostytucji jest ubóstwo. Nic bardziej mylnego. Hipotezę można łatwo podważyć opierając się chociażby o wypowiedzi młodych dziewcząt, które oferują seks oralny w centrach handlowych większych miast w zamian za sprezentowanie przez „sponsora” nowej odzieży czy spełnienie innej zachcianki. Najczęściej nie są to dziewczęta pochodzące z biednych rodzin a nierzadko bywa, że młode „galerianki” wywodzą się z zamożnych domów. Często dzieci z ubogich rodzin, obserwując niewłaściwe zachowania rodziców i starszego rodzeństwa, kreatywnie tworzą własne odmienne cele życiowe, zmierzając we właściwym kierunku postępowania zgodnie z przyjętymi normami moralnymi i społecznymi. Nie rozwijając dalej tej myśli, należy jednoznacznie stwierdzić, że jeden charakterystyczny czynnik nie determinuje decyzji dziecka i wejścia w świat prostytucji, jest to ciąg zdarzeń i zależnych od siebie czynników, takich jak ubóstwo i zaniedbania ze strony rodziców, brak odpowiednich wzorców i brak wykształcenia, wpływ powszechnie propagowanego konsumpcjonizmu i popyt na usługi seksualne świadczone przez niedojrzałych nieletnich. Wszystkie wymienione czynniki mogą spowodować zagrożenie zejścia dziecka na drogę demoralizacji i prostytucji ale żaden z osobna nie może przesądzać, że dziecko się prostytuuje. Profilaktyka i wczesne przewidywanie jest skuteczne ale powinno być ukierunkowane na udzielanie pomocy dziecku, a nie jego stygmatyzację i zbyt pochopne wszczęcie postępowania przed Sądem Rodzinnym o demoralizację i co gorsza próbę wyrwania ze środowiska rodzinnego, które co prawda może nie odpowiadać powszechnie aprobowanym w społeczeństwie wzorcom ale wcale nie musi mieć patologicznego wpływu na dziecko. Które dopiero po oderwaniu od jedynego źródła miłości i ciepła może, szukać wypełnienia tej luki w relacjach seksualnych z dorosłymi. Coraz częściej i coraz łatwiej poprzez niewłaściwe decyzje urzędników, zamiast pomocy rodzinie jako całości i dzieciom jako najważniejszym fundamentom tej jednostki oferuje się oderwanie tychże fundamentów od jednostki rodzinnej i nieudolne próby zastąpienia swoistą protezą tego co mogło by mieć dziecko gdyby państwo zdecydowało się na efektywniejszą czyli bardziej wyspecjalizowaną pomoc jego rodzinie.
Prostytucja nieletnich a środki masowego przekazu
Zainteresowało mnie ostatnio przeczytane na jednym z internetowych forów stwierdzenie nastolatka, który humorystycznie akcentował zakaz pokazywania nieletnim
i oglądania przez nich scen erotycznych i pornograficznych. Człowiek ten odniósł się do zasady ujętej w art. 200 polskiego kodeksu karnego, która nie zabrania czyli zezwala na seks z osobą nieletnią powyżej 15 roku życia. Paradoksem jak stwierdził uczestnik forum jest fakt, iż małoletni nawet osoba poniżej 15 roku życia może uprawiać seks z innym małoletnim, czy też nieletni powyżej 15 roku życia może uprawiać seks z dorosłymi, a zabronione jest pokazywanie takim osobom materiałów obrazujących stosunek seksualny.
Przychodzi zatem na myśl stwierdzenie, iż seks w telewizji czy Internecie czy też scena o charakterze seksualnym puszczona z odtwarzacza mp4 lub przedstawiona w czasopiśmie są bardziej demoralizujące niż realny stosunek seksualny nieletniego dwóch nieletnich osób. Jedynie Sąd Rodzinny i Nieletnich może wszcząć postępowanie wobec nieletniego uprawiającego prostytucję pod względem jego demoralizacji, jednak odbiorca usług nieletniego pozostaje w takim przypadku bezkarny jeżeli nieletni ukończył 15 lat.
W społecznej dyskusji bardzo często porusza się problematykę negatywnego wpływu telewizji i Internetu na kształtowanie społecznie pożądanych postaw dzieci i młodzieży. Jaki wpływ w rzeczywistości mają sceny przemocy i seksu oglądane, powszechnie przez osoby nieletnie. Fakt zobrazowania problemu prostytucji nieletnich w filmie „Galerianki” wyreżyserowanym przez K. Rosłaniec świadczy, iż problem istnieje a jego powszechność jest na pewno znaczna. Co więcej nie wiadomo jak z tym problemem walczyć, czy środkami prawnymi i sankcjonowaniem takich zachowań pod względem karania nieletnich czy też sankcjami karnymi wobec dorosłych korzystających z tychże usług. Innym pomysłem jest wykorzystanie mediów do walki z prostytucją nieletnich, bo taki zdaje się był zamiar autorów filmu Galerianki. Jednakże samo ukazanie problemu w filmie na pewno nie rozwiąże go, może jedynie napiętnować osoby zajmujące się tym procederem spowodować, że rówieśnicy, koledzy, koleżanki osób zajmujących się prostytucją będą krytykowały takie zachowania w sposób najpowszechniejszy dla tej kategorii wiekowej czyli wyśmiewanie. Skutki w tym przypadku mogą mieć charakter zapobiegawczy ale równie dobrze mogą powodować negatywne konsekwencje w postaci np. fali samobójstw nieletnich zmuszanych do prostytucji lub bardzo silnie uwikłanych w ten proceder.
Seks i narkotyki
Powodów dla których dzieci i młodzież trudnią się nierządem jest wiele. Jednym z nich są uzależnienia. Oczywiście książkowym przykładem mogą być tutaj uzależnienia od środków odurzających, psychotropowych, alkoholu czy ostatnio modnych tzw. dopalaczy. Niechlubnym wzorem są historie nieletnich narkomanów oferujących usługi seksualne, w tym seks bez prezerwatywy w zamian za działkę heroiny lub jej równowartość, opisane w bestsellerowych publikacjach książkowych czy też ekranizacjach tychże opowiadań na faktach. W przypadku prostytucji dyktowanej uzależnieniem od narkotyków nie trzeba jednak sięgać do lektur takich jak: My dzieci z dworca Zoo autorstwa Christiane F. czy też Pamiętnika narkomanki, żeby na własne oczy przekonać się jak bardzo rzeczywiste i polskie jest to zjawisko. Wystarczy przejść się po dworcu Głównym w Warszawie, Łodzi czy Szczecinie, gdzie nieletnie prostytutki lub prostytuujący się chłopcy oferują seks oralny w zamian za pieniądze na kolejną działkę narkotyku. Połączenie uzależnienia od narkotyków ze sprzedawaniem swojego ciała wydaje się być najgorszą z możliwych kombinacji, której wystąpienie u konkretnego niedojrzałego wiekiem i psychiką człowieka przekreśla jego dalszą szansę na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie, jeśli w ogóle przeżyje najbliższy rok w takim środowisku. Podstawowym zadaniem rodzica czy też pracownika społecznego jest w tym przypadku poznanie przyczyny wystąpienia obu patologii. Prostytucja bowiem mogła być przyczyną uzależnienia ale równie dobrze nieletni mógł się uzależnić dławiąc narkotykami wstyd, ból i lęk związany z prostytuowaniem się.
Kolejnym krokiem jest specjalistyczna pomoc psychologa, bez której opiekun nie będzie miał możliwości udzielenia dziecku pomocy. W sprawach związanych z seksualnym wykorzystaniem jest to szczególnie istotne by do pracy z nieletnim włączyć psychologa i seksuologa, gdyż tylko wspólna wiedza i doświadczenie wymienionych specjalistów właściwie wspomogą terapię nieletniego i nauczą żyć jego i rodzinę z piętnem przeszłości, którą była prostytucja i uzależnienie.
Przed wyliczeniem kolejnych uzależnień kształtujących zjawisko prostytucji nieletnich należy zauważyć, że prostytucja sama w sobie uzależnia. Czerpanie przyjemności z seksu jest jednym z najsilniejszych bodźców kształtujących ludzką wolę i otaczającą każdego człowieka rzeczywistość. Orgazm jako bardzo silny bodziec powoduje, że w grupie popełnianych przestępstw jedną z najliczniejszych jest kategoria przestępstw seksualnych. Dążenie do zaspokojenia popędu seksualnego i osiągnięcia satysfakcji seksualnej silnie determinuje inne działania człowieka w społeczeństwie. Wystarczy zwrócić uwagę jak często media posługują się popędem seksualnym w reklamie. Reklamy kosmetyków, alkoholu, papierosów, ubrań, samochodów, książek, prasy, telewizyjnych programów rozrywkowych nawet wyrobów spożywczych zawierają treści o podtekstach mniej lub bardziej seksualnych. Zestawienie wszystkich tych reklam w jeden materiał filmowy zszokowałoby intensyfikacją scen o tematyce erotycznej. Co więcej w Internecie znaleźć można nieocenzurowane sceny, tych reklam które, z przyczyn wiadomych nie zostały wyemitowane, sceny te niemal w bezpośredni sposób wiążą konkretny produkt z seksem. To wszystko daje dowód siły jaką jest seks w życiu człowieka. Nic więc dziwnego, że intensyfikacja seksualna i przyzwyczajenie do regularnych stosunków z różnymi partnerami, co więcej przy jednoczesnym osiąganiu dodatkowego zysku w postaci dóbr materialnych (pieniądze, drogie gadżety, samochody, apartamenty i mieszkania w zamian za stały i wyłączny dostęp do seksu i ciała) może uzależnić psychicznie człowieka, zwłaszcza nieletniego, którego doświadczenie życiowe, psychika i zwykła życiowa mądrość są na tyle niewykształcone by ulec tej pokusie i wpaść w wir uzależnienia od nierządu.
Seks pod wpływem alkoholu
Alkohol odgrywa wiodącą rolę w katalogu czynników warunkujących seksualne wykorzystywanie nieletnich. Z jednej strony obniża lub całkowicie usuwa hamulce psychiczne u sprawców nadużyć seksualnych z drugiej strony spożywany przez nieletnich, powoduje podobnie jak u sprawców obniżenie hamulców oraz doprowadza nieletniego do utraty możliwości kontrolowania swojego zachowania, a nawet do utraty przytomności, co z kolei wykorzystuje sprawca do odbycia stosunku z nieletnim bądź wykonania innej czynności o charakterze seksualnym.
Przykład
Taką sytuację obrazuje przypadek 12 letniej Elżbiety A., która już w wieku 12 lat regularnie odbywała stosunki płciowe ze starszymi chłopcami i mężczyznami. Jak sama przyznała zeznając przed organami wymiaru sprawiedliwości, w sprawie przeciwko oskarżonemu o jej seksualne wykorzystywanie, „(…) Kiedy zaczęłam współżyć nie miałam jeszcze 12 lat (…)” (Sąd Rejonowy w E. Wydział Karny – akta sprawy sprawcy X przestępstwa z art. 200 kodeksu karnego). Odbywało się to regularnie co dwa, trzy dni, po trzech tygodniach znajomości. Wszyscy chłopcy byli od niej starsi o kilka lat, niektórzy mieli nawet po dwadzieścia kilka lat, wszyscy wiedzieli, że dziewczynka nie ukończyła 15 roku życia. Wspólną cechą według zeznań małoletniej był fakt, iż sprawcy okazywali jej troskę i traktowali ją jak dorosłą, umożliwiając między innymi spożywanie przez małoletnią alkoholu.
Dziewczynka opowiada, o okolicznościach każdego stosunku i w każdym przypadku nieodzownym elementem zbliżenia było nakłanianie nieletniej do spożywania alkoholu. Dodatkowo, kiedy małoletnia nie chciała współżyć sprawcy namawiali ją używając komplementów i upijali ją, a gdy traciła możliwość kontrolowania sytuacji ze względu na upojenie alkoholowe odbywali z nią stosunek.
W zeznaniach dziewczynki pojawia się nawet epizod seksu grupowego, „(…)Kiedyś jak wypiłam za dużo to współżyłam z kolegami. (…)”.
Przypadek 12 letniej Elżbiety ukazuje genezę wejścia małoletniej w patologię seksualnych zachowań. Po pierwsze dziewczynka wychowywała się przez większość czasu w pogotowiu opiekuńczym, gdyż oboje rodzice nadużywali alkoholu i nie opiekowali się małoletnią córką. Efektem tego było dojrzewanie małoletniej w warunkach braku miłości, ciepła rodzinnego, braku właściwych wzorców i pozbawienie jej możliwości okazywania i odbierania właściwych uczuć. W rezultacie uczucia te okazywali jej mężczyźni, którzy znakomicie wyczuli potrzeby małoletniej (odwiedzali dziewczynkę w pogotowiu opiekuńczym) i wykorzystali je celem odbywania z nią stosunków seksualnych. Dziewczynka czuła się wreszcie kochana i potrzebna a brak uczucia bliskości z matką i ojcem rekompensowała bliskością cielesną z partnerami seksualnymi.
Pomimo, iż nie odnotowano by małoletnia współżyła z mężczyznami w zamian za pieniądze czy inne korzyści materialne, jedynie krok dzieli dziewczynę od wejścia na drogę prostytucji. Najlepiej dowodzą temu opinie biegłych w tej sprawie. W jednej z nich biegły wskazuje, na fakt, iż małoletnia jest bardzo podatna na wpływ otoczenia przy czym silnie odczuwa dystans pomiędzy własną sytuacją materialną a sytuacją jej rówieśniczek, które posiadają dobra materialne których ona nie posiada a chciałaby posiadać. Duże jest zatem prawdopodobieństwo zaspokojenia wymienionych potrzeb (potrzeby materialne i emocjonalne) poprzez oferowanie płatnych usług seksualnych.
Zakupoholizm jako uzależnienie – jednym z determinantów prostytucji nieletnich
Zakupoholizm, jako nałóg współczesnych społeczeństw dotyka obecnie zarówno kobiety jak i mężczyzn. Powszechna komercjalizacja życia powoduje chęć nabywania rzeczy, nawet tych nie potrzebnych za cenę problemów finansowych. To właśnie ten nałóg skłonił słynne „Galerianki” do szukania sponsorów wśród starszych mężczyzn, których stać jest na to by kupić nastolatce nowe spodnie, telefon komórkowy lub odtwarzacz mp4 w zamian za świadczone przez nią usługi seksualne.
Do tej kwestii należy odnieść się z całą stanowczością negatywnie, obarczając winą odbiorców usług seksualnych. Tak jak dealer narkotyków wykorzystuje uzależnienie swoich klientów do czerpania korzyści materialnych, czasem nawet seksualnych z ich uzależnienia tak i „sponsor” wykorzystuje pęd młodzieży a obecnie nawet dzieci ku zaspokajaniu potrzeb pędzącego komercjalizmu i pożądania coraz to nowych i modniejszych rzeczy. Z łatwością udaje się znaleźć pedofilowi dziecko, które za nowy telefon lub choćby parę nowych ubrań zaspokoi popęd seksualny swojego sponsora.
Zaniedbanie i przemoc
Zaniedbanie lub przemoc, czasem oba czynniki łącznie, powodują że dziecko dojrzewa w warunkach sprzyjających przyjmowaniu patologicznych wzorców społecznych.
Zaniedbanie, jak już wspomniano powoduje, że dziecko szuka wśród otoczenia silnych uczuć mogących zastąpić miłość i czułość, które normalnie przekazali by mu rodzice. Pozornie może wydawać się, że czternastolatka oferująca na terenie galerii handlowych bez skrupułów i wyrzutów moralnych seks oralny w zamian za nowe ciuchy czy kilkadziesiąt złotych jest wyzuta z wszelkich wyższych uczuć. Być może otoczka w postaci używania wulgarnych zwrotów i wyuzdane zachowanie kreują taki obraz młodego pokolenia nastolatek spędzających całe dnie w centrach handlowych. Jednakże, jest to efekt zaniedbania ze strony rodziców i opiekunów, którzy nie poświęcają wychowaniu dzieci wystarczającej uwagi i czasu. W zamian za to oferują drogie gadżety, ubrania, ofiarowują wysokie kieszonkowe jednymi słowy okazują miłość rodzicielską w sposób bardzo podobny do metod jakimi posługują się sponsorzy nieletnich prostytutek. Ten sam model postępowania, czyli oferowanie dóbr materialnych jako wartości symbolizujących uczucie miłości i zainteresowania dzieckiem powoduje, że nieletni nie mają takich oporów przed wkroczeniem na drogę prostytucji. Skoro ojciec daje mi nowy telefon i w tym samym momencie oczekuje, że odbiorę to jako wyraz jego miłości, równocześnie oczekuje że wyrażę swoje uczucia w geście podziękowania, oznacza to że definicja miłości opiera się o pewien schemat. Ofiarowywane dobra materialne zastępują współcześnie uczucia rodzicielskie, eliminując właściwe relacje rodzic – dziecko. Prezent wywołuje uczucie które zamiast zwykłej wdzięczności powraca w postaci uczucia miłości. Dziecko nauczone okazywać miłość w zamian za prezenty czy pieniądze powtórzy schemat z również z osobą obcą, której prezenty będą w większości przypadków konkurencyjne w stosunku do przedmiotów ofiarowywanych przez rodziców. Schemat odbierany jest i powtarzany przez nieletniego w sytuacjach pozarodzinnych, wówczas dorosły nadający sygnał w postaci oferty podarowania drogiego prezentu lub pewnej sumy pieniędzy bada czy dziecko postępuje zgodnie ze schematem, jeśli tak to dorosły ma pewność, że obdarowywanie nieletniej osoby prezentami prędzej czy później zaowocuje uczuciem zwrotnym, które przy odpowiednim zachowaniu dorosłego ukierunkowane będzie przede wszystkim lub jedynie na sferę seksualną.
Symptomy uwikłania dziecka w handel usługami seksualnymi mogą korelować z objawami seksualnego wykorzystywania. W zasadzie jak już wcześniej wspomniano stosunek seksualny osoby dorosłej z osobą nieletnią, choćby nawet za zapłatą stanowi zawsze formę wykorzystania osoby nieletniej, jej niedoświadczenia życiowego, niedojrzałości psychicznej czy wreszcie złej sytuacji materialnej.
Błędy wychowawcze rodziców a angażowanie się nieletnich w nierząd
Zadaniem pedagoga jest prowadzenie pełnego rozpoznania dzieci przejawiających niewłaściwe zachowania zabarwione podtekstem seksualnym oraz dzieci zagrożonych przestępstwami seksualnymi. Bardzo często obie przesłanki występują razem, bowiem małoletni który doświadczył lub doświadcza przemocy seksualnej lub seksualnych nadużyć będzie w pewnych relacjach rówieśniczych reagował agresją bądź właśnie zachowaniami o podtekście seksualnym (np. natarczywe dotykanie w miejsca intymne, szukanie pretekstu by dotknąć rówieśników w miejsca intymne). Dzieci naśladują bowiem zachowania, których uczą się od osób bliskich lub zachowania które wywołały w nich szczególne emocje. Dziecko bardzo często w sytuacjach podobnych do sytuacji które przeżyło w domu rodzinnym powtarza czynności, których było odbiorcą lub przedmiotem wcielając się w tym przypadku w rolę wykonawcy tych czynności i przenosząc zachowanie, często wraz z ciężarem psychicznym na inne dziecko. Czasem dzieje się tak z powodu chęci sprawdzenia jak w takiej sytuacji zachowa się najbliższa koleżanka lub kolega, czasem dzieje się to w sposób niekontrolowany przez dziecko. W przypadku prostytucji nieletnich, jako zjawiska polegającego na seksualnym wykorzystaniu nieletni powtarzają ten sam schemat. Nieletni namawiają rówieśników do wspólnego świadczenia usług seksualnych w zamian za korzyści materialne, co w ich mniemaniu niweluje w pewnym zakresie poczucie winy i wstyd z racji prowadzonego trybu życia.
Najczęściej popełniane błędy przez rodziców/opiekunów
• lekceważenie zachowań dziecka o seksualnym podtekście lub seksualnej agresji
• karcenie dziecka za okazywanie objawów swojej seksualności
• karcenie dziecka za gesty i słowa o podtekście seksualnym bez wnikania w ich przyczyny
• bagatelizowanie objawów świadczących o nadpobudliwości seksualne j(prezentowanie czynności seksualnych lub wypowiadanie sentencji zawierających zwroty o znaczeniu seksualnym)
• brak właściwych relacji z dzieckiem (zmiana ról), szczególnie brak częstych rozmów
• brak zaufania dziecka do rodzica w okresie dojrzewania dziecka, spowodowany niewłaściwymi relacjami z dzieckiem
• traktowanie dziecka jako odskoczni od codziennych problemów i wyładowywanie na nim napięcia
• brak akceptacji przyjaźnie i związków dziecka z rówieśnikami
• bagatelizowanie potrzeb dziecka związanych z okazywaniem i odbieraniem uczuć innych niż uczucia relacji rodzic-dziecko
• brak zainteresowania dzieckiem rekompensowany drogimi prezentami
Istotnie wpływającym na możliwość wejścia dziecka w świat demoralizacji i prostytucji jest zaprzeczanie, że dana osoba nie jest skłonna do tego typu zachowań. Obecnie wiele przypadków nieletnich prostytutek wskazuje, iż nie ma osób które można by było wykluczyć z kręgu zagrożonych demoralizacją i które w przypadku wystąpienia niesprzyjających warunków wewnętrznych i zewnętrznych nie posunęły by się do uczestniczenia w handlu usługami seksualnymi. Takie przeświadczenie podyktowane jest również faktem, iż bardzo liczne komentarze nieletnich na temat zjawiska „Galerianek” wskazują, iż inicjacja seksualna wśród młodzieży w wieku od 11 lat jest coraz częstsza a seks bez zobowiązań między nastolatkami jest zjawiskiem popularnym, również seks za pieniądze coraz rzadziej poddawany jest krytyce nieletnich. Nie można zatem twierdzić, iż prostytucja dotyka tylko dzieci z ubogich lub patologicznych rodzin, są to również jak już wcześniej zauważono osoby z bogatych domów, rodzin inteligenckich. Zaprzeczanie więc możliwości dotknięcia tym zjawiskiem jest podstawowym błędem. Należy domniemywać by móc przewidzieć i przeciwdziałać ewentualnym bodźcom stymulującym nieletniego do wkroczenia na drogę prostytucji.
Charakterystyka odbiorcy usług seksualnych
Mając wiedzę na temat genezy zjawiska prostytucji nieletnich, czynników i determinantów kształtujących zjawisko możemy podjąć pracę na rzecz walki z demoralizacją nieletnich. Wykrywanie i zapobieganie prostytucji nieletnich w praktyce wymaga dodatkowo krótkiej charakterystyki drugiej strony procederu prostytucji nieletnich, mianowicie osób korzystających z tych usług.
W tej części artykułu celowo posłużono się określeniem „odbiorca usług seksualnych” zamiast sprawca seksualnego wykorzystania. Sprawcą w sensie karno-materialnym jest bowiem osoba, która popełniła czyn zabroniony. Z uwagi na fakt, iż problematyka rozważań obliguje do odniesienia się do pełnego zbioru osób podejmujących kontakty seksualne z osobami nieletnimi, należy odnieść się nie tylko do sprawców przestępstw seksualnych z udziałem małoletnich ale również do osób, których z uwagi na obowiązujące przepisy prawne (art., 200 k.k. przewiduje odpowiedzialność karną osób które podejmują kontakty seksualne z osobami poniżej 15 roku życia) nie można nazwać sprawcami, którzy jednak obcują płciowo z osobami nieletnimi. Tak więc zbiór ten będzie zawierał pewną liczbę osób zainteresowanych obcowaniem płciowym z osobami nieletnimi, które ukończyły 15 rok życia, co nie jest przestępstwem i tak naprawdę nie wiadomo jaka może być skala tego zjawiska, jak również sprawców przestępstw seksualnych którzy obcują płciowo z małoletnimi poniżej 15 roku życia i których można zaklasyfikować do zbioru odbiorców usług seksualnych. Co prawda w większości przypadków ciężko jest nazwać usługą świadczone na rzecz sprawcy czynności seksualne po uprzednim użyciu przez sprawcę siły fizycznej lub przymusu psychicznego albo wykorzystania innego rodzaju przewagi sprawcy nad nieletnim. Z punktu widzenia małoletniego nie można nazywać świadczonych przez niego na rzecz sprawcy czynności usługami. Jednakże z perspektywy sprawcy, który traktuje małoletniego przedmiotowo, wykorzystując go jedynie jako obiekt zaspokojenia swoich seksualnych fantazji, można powiedzieć, że zależy mu jedynie na usłudze do jakiej nakłoni lub przymusi małoletniego. Wówczas sprawca nie dba o dobro dziecka, zapłatą za taką usługę jest jedynie trauma, którą dziecko będzie najprawdopodobniej przeżywać do końca życia.
Odbiorcami (lub sprawcą, w rozumieniu kodeksu karnego w przypadku wykorzystania osoby poniżej 15 roku życia) usług seksualnych są najczęściej mężczyźni, w różnym wieku. Czasami są to rówieśnicy nieletniej lub chłopcy niewiele starsi, którzy pod wpływem silnego pobudzenia seksualnego (wiek 13-20 dojrzewanie i progresywne zwiększanie poziomu hormonów męskich w organizmie), poprzez natarczywe zachowanie, bardzo często działając w grupie i wykorzystując krytyczne położenie nieletniej (zła sytuacja materialna rodziny, śmierć lub choroba rodziców), które mieli okazję bardzo dobrze poznać, wychowując się na jednym podwórku lub siedząc w jednej ławce szkolnej, doprowadzają nieletnią do poddawania się czynnościom seksualnym, maskując fakt wykorzystania, ofiarowując w zamian różne profity. Mogą to być np.: drobne kwoty pieniężne, dostęp do środków odurzających, papierosów czy alkoholu, osobie odrzuconej ze środowiska umożliwienie wejścia do grupy, prezenty w formie telefonów komórkowych, odtwarzaczy mp3, cyfrowych aparatów fotograficznych, którymi dziewczęta za namową odbiorców fotografują się, dostarczając tym samym rozrywki większemu gronu (liczne blogi internetowe, portale randkowe itp.).
Kolejną, niestety nie ostatnią kategorią odbiorców usług seksualnych ze strony osób nieletnich są starsi mężczyźni (w wiek najczęściej 30-65 lat), którzy wykorzystując niedoświadczenie życiowe i chęć zdobycia w pozornie prosty sposób pieniędzy doprowadzają nieletnich (również chłopców) do obcowania płciowego lub innej czynności seksualnej.
Są to najczęściej osoby posiadające pracę, stałe lub doraźne źródło dochodu ( w swoich badaniach odnotowałem przypadek rencisty, który większą część swojej miesięcznej renty przeznaczał na płacenie małoletnim dziewczynkom za różnego rodzaju czynności
o charakterze mniej lub bardziej seksualnym), własny samochód i/lub mieszkanie, które wykorzystują do zapewnienia dyskrecji podczas seksualnych nadużyć.
Z przeprowadzonych w Sądach Rejonowych większych miast województwa warmińsko mazurskiego badań akt spraw karnych, w których pokrzywdzonymi byli małoletni świadczący różne usługi o charakterze seksualnym dorosłym, w zamian za różnorakie profity, wyraźnie widać że starsi odbiorcy usług seksualnych wykorzystywali pojazdy mechaniczne, najczęściej samochody osobowe do wywożenia małoletnich w ustronne miejsca (najczęściej do lasu, okolice jezior, rzek lub parków), gdzie mogli bez obawy nakrycia nakłonić małoletnią osobę do wykonania lub poddania się narzuconym przez sprawcę czynnościom. Zdarzyły się również przypadki, że sprawcy posunęli się do brutalnych zachowań i gwałtów.
Z uwagi na fakt, iż nie ma obecnie możliwości ukazania sylwetki psychologicznej pedofila, tym bardziej odbiorcy usług seksualnych świadczonych przez osoby nieletnie, nie da się również dokładnie określić kto może stanowić zagrożenie dla nieletniego pod względem możliwości jego seksualnego wykorzystania. Jednakże powyższe informacje powinny zwrócić uwagę na osoby, które potencjalnie mogą starać się nawiązywać kontakty z nieletnimi, w celu wciągnięcia ich na drogę prostytucji. Zobrazowanie nieletnim potencjalnych sprawców i ukazanie ich prawdziwego oblicza oraz argumentacja dowodząca cel w postaci chęci, wyłącznie wykorzystania powinna skłonić młodzież do refleksji.
Obowiązujące prawo wobec zjawiska prostytucji nieletnich
W związku z tym, iż omówienie problematyki prostytucji nieletnich zostało opracowane na potrzeby osób pracujących z nieletnimi w zakresie ich wychowania i pomocy pedagogicznej, ta część artykułu ma za zadanie jedynie nakreślić jakie normy prawne odnoszą się do zjawiska prostytucji nieletnich. Nie jest zatem zamiarem autora dokonanie analizy materialnej przepisów a jedynie wskazanie, że takowe istnieją lecz z uwagi na dynamikę zjawiska w ostatnich latach nie są dostosowane do rzeczywistych potrzeb społeczeństwa, w szczególności potrzeby prawnej ochrony najmłodszego pokolenia Polaków.
Obecnie obowiązujące przepisy nie zabraniają oferowania usług seksualnych za pieniądze, osobie która chce wykonywać takie usługi. Prawo nie penalizuje takich zachowań zarówno w stosunku do osób dorosłych jak i nieletnich. Co prawda ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, przewiduje możliwość wszczęcia postępowania przed sądem rodzinnym w sprawie o demoralizację osoby nieletniej ale jest to działanie zaledwie jednotorowe, które przewiduje możliwość oddziaływania na prostytuującego się nieletniego a nie przewiduje możliwości ukarania osoby korzystającej z tych usług, jeżeli nieletni ukończył 15 rok życia (Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz 109, z poz. zm). Polskie prawo karne reguluje natomiast problematykę prostytucji nieletnich pod względem korzystania lub oferowania usług seksualnych przez osoby małoletnie poniżej 15 roku życia pod kątem ich ochrony w świetle art. 200 k.k., zmuszania, nakłaniania do prostytucji lub ułatwiania jej wykonywania czyli zachowań określonych w art. 203 i 204 k.k.
Z praktyki wymiaru sprawiedliwości wiadomo, że zdarzają się przypadki pośrednio związane z prostytucją nieletnich, w których sprawcy odpowiadają przed sądem za przestępstwa skodyfikowane w art.: 197, 198, 199, 200 kodeksu karnego. Chodzi tu o przypadki w których ujawniono proceder prostytucji osoby nieletniej w wyniku ujawnienia przestępstwa zgwałcenia tejże osoby, czy też w wyniku ujawnienia przestępstwa wykorzystania stosunku zależności między dorosłym np. nauczycielem a osobą nieletnią, zajmującą się przy okazji prostytucją. Prawo karne zabrania obecnie obcowania płciowego i innych czynności seksualnych z osobą małoletnią poniżej 15 roku życia, bez względu czy dorosły wykorzystał stosunek zależności, krytyczne położenie małoletniego, siłę fizyczną czy też ofertę usługi seksualnej adresowanej ze strony osoby małoletniej. Dla bytu przestępstwa z art. 200 kk. wystarczy sam fakt obcowania płciowego lub innych czynności seksualnych z małoletnim, nie jest istotne czy małoletni się na to zgadza czy nie, nie jest nawet istotne że sam nakłania lub zachęca do takiego zachowania. W tym przypadku prostytucja jest karana pod względem sprawcy czynu, czyli osoby dorosłej a w stosunku małoletniego można wszcząć postępowanie przed sądem rodzinnym i podjąć niezbędne kroki w celu niwelowania skutków wejścia na drogę prostytucji.
Równie ważnym aspektem są przypadki prostytucji osób, które ukończyły 15 rok życia. Wobec odbiorców usług seksualnych, którzy nie umożliwili lub nie nakłonili nieletnich do prostytucji i nie czerpią z tego korzyści nie ma obecnie prawnych możliwości postępowania. Jeżeli osoba dorosła skorzysta z usługi nieletniej prostytutki, która ma 15 lat nie grozi jej za to odpowiedzialność karna. Postępowanie może być prowadzone ale jedynie względem osoby nieletniej, pod kątem jej demoralizacji.
Zatem jak ujmują autorzy R. Szostak i R. Dziembowski: „(…) kodeks karny może jedynie odsyłać do przepisów Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109 ze zm.). Przepisy art. 10 kk. wyraźnie wskazują minimalny wiek sprawcy, określając go na 17 rok życia. Nie popełni więc przestępstwa z art.. 200 kk. osoba, która ukończyła 15 rok życia i podjęła się obcowania płciowego z małoletnią poniżej piętnastu lat. Nie tylko z uwagi na to, że pewne relacje o podłożu seksualnym są dopuszczalne i można nawet powiedzieć powszechne wśród osób w tym przedziale wiekowym, ale również dlatego, że między tymi osobami nie występuje jednocześnie znaczna dysproporcja pod względem dojrzałości psychicznej, emocjonalnej i fizycznej. Przy czym uwzględniając treść art. 10 § 3 kk., ciężko było by dyskutować o winie w przypadku osób w wieku 14-15 lat”( R. Szostak, R. Dziembwski, Prawno społeczne skutki pomówienia o przestępstwo z art. 200 k.k., w: Studia Prawnoustrojowe, nr 10, Olsztyn 2010, s.23-43). Jak komentuje dalej A. Wąsek: „Uzasadnienie projektu kk. (s.123) tak wyjaśnia rację art. 10 § 3: Wina w wypadku odpowiedzialności nieletnich jest zawsze ograniczona przez brak dojrzałości sprawcy. Wprowadzenie obniżonej granicy zagrożenia daje wyraz zasadzie przyjmującej, że kara nie może przekraczać swoją surowością stopnia winy (M. Bojarski i in., Kodeks karny Komentarz, Warszawa 2006, s. 35).
Polskie prawo jak widać nie przewiduje możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności osoby dorosłej za korzystanie z usług seksualnych oferowanych przez osobę która nie ukończyła 18 roku życia. Z uwagi na szkodliwość zjawiska prostytucji nieletnich polskie prawo karne powinno jednak normować zasady odpowiedzialności dorosłych korzystających usług seksualnych małoletnich.
Podsumowując polskie prawo nie uwzględnia, za wyjątkiem ustawy o postępowaniu wobec nieletnich szkodliwości zjawiska prostytucji nieletnich, co będzie skutkowało wzrostem skali zjawiska oraz wzrostem przestępczości i demoralizacji nieletnich.
Załącznik 1
Jak rozpoznać, że dziecko jest seksualnie wykorzystywane
Jak już wcześniej wspomniano seksualne wykorzystywanie polega na podjęciu czynności seksualnych z nieletnim lub nakłonieniu w jakikolwiek sposób nieletniego do podjęcia czynności o charakterze kontaktów seksualnych bądź próby ich podjęcia (seksualne molestowanie) przez osobę, która jest znacznie starsza od nieletniego, przez co może wykorzystać niedoświadczenie lub niewiedzę nieletniego celem podjęcia wspomnianych kontaktów.
W takim rozumieniu seksualnym wykorzystaniem będą:
– przestępstwa pedofilskie
– prostytucja nieletnich
– seksualne napastowanie przez rówieśników
– wykorzystywanie do produkcji pornografii
– prezentowanie treści pornograficznych
Symptomami zaangażowania dziecka w wyżej wymienione sytuacje w zależności od jego wieku są:
– koszmary nocne
– nocne moczenie
– otarcia naskórka, szczególnie w okolicach narządów płciowych i odbytu
– uporczywe dotykanie własnych narządów płciowych oraz próby dotykania narządów innych osób
– brak empatii
– nagłe napady płaczu i częste zmiany nastroju
– lęk wobec niektórych osób lub sytuacji (np. wyjazd do wujka, pozostanie pod opieką sąsiada)
– lęk przed czynnościami higieny codziennej lub lęk przed oddawaniem moczu lub wypróżnieniami
– brak zaufania do rodziców, rodzeństwa, osób bliskich
– częste okłamywanie rodziców
– preferowanie towarzystwa dorosłych zamiast towarzystwa dzieci
– unikanie pozostawania sam na sam z obcym lub z konkretnym dorosłym lub innym nieletnim
opracowanie umieszczone na stronie crealdi.pl jest częścią artykułu opublikowanego w: Pedagog w nowej rzeczywistości szkolnej – poradnik, Warszawa 2010.wyd. Raabe, s.1-28.
R.Szostak, Prostytucja nieletnich, ISBN: 978-83-7696-089-0,
Robert Szostak
artykuł jest chroniony prawem autorskim – jeśli chcesz go wykorzystać
skontaktuj się z autorem przez e-mail: szostak@data.pl
[tabs position=”horizontal”]
[tab title=”o autorze:”]
Robert Szostak – prawnik, pracownik naukowy Katedry Prawa Karnego Materialnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie. Prowadzi prace badawcze (badania akt spraw karnych, osób skazanych za przestępstwa seksualne, badania kwestionariuszowe wśród studentów w zakresie zjawiska przestępczości seksualnej, rozwoju seksualnego młodzieży) nad przestępczością przeciwko nieletnim, zwłaszcza przestępczością seksualną, w tym również zjawiskiem pedofilii w świetle praktyki i teorii prawa karnego. Jego zainteresowania naukowe skupiają się nad poprawą sytuacji prawno-społecznej osób nieletnich, lepszą ochroną ich praw, w szczególności prawa do wolności seksualnej i prawa do nie zakłóconego procesu wychowawczego i właściwego rozwoju. W przygotowywanym przez nas wspólnie podręczniku pt. Patologie społeczne. Wybrane zagadnienia (red.) A. Małyska, E. Mudrak, przygotowuje rozdział poświęcony problematyce pedofilii. Zapraszamy do lektury.
[/tab]
[/tabs]
Dość stary to tekst, ale dotyka ważnych spraw, o których często się milczy w Polsce.
Mnie jeszcze ciekawi (nie z autopsji 😉 ) sytuacja, gdy osoba (ja wiem, ze to dziecko, dla mnie tez) prawie 15-letnia współżyje np. z chłopakiem 18-letnim, a potem ów chłopak może mieć solidne kłopoty dawniej byłem skłonny twierdzić, że to bzdurna postawa, w końcu młodzież wyraża zgodę. teraz jednak coraz bardziej czuję, że te ramy prawne mają sens, dzieciaki tak szybko (choćby 10% z nich) może nie trafią do łóżka… na to jest jeszcze czas 🙂
Niczego sobie 🙂